Η Ψυχοθεραπεία ως Εξαίρεση σε ένα Καθεστώς Άμεσης Ανακούφισης
Το ανθρώπινο είδος έψαχνε από πάντα λύσεις στα προβλήματα και τις δυσκολίες του. Ο εγκέφαλός μας έχει εξελιχθεί με τέτοιο τρόπο ώστε να εξασφαλίζει μονίμως την επιβίωσή μας. Να μας απομακρύνει από οτιδήποτε μας ξεβολεύει, από οτιδήποτε μας ζορίζει. Το ένστικτο της επιβίωσης και της ευημερίας με κάποιο τρόπο μας ωθεί, μας κινητοποιεί να εξελισσόμαστε. Να βρίσκουμε ολοένα και περισσότερες, καλύτερες, ταχύτερες λύσεις στα προβλήματά μας. Όχι μόνο σε επίπεδο προσωπικό, αλλά και σε επίπεδο κοινωνικό, οικονομικό, επιστημονικό, ιατρικό. Η τάση μας αυτή για εξέλιξη έχει επιφέρει καθοριστικές αναβαθμίσεις στη τωρινή μας πραγματικότητα. Υπάρχουν πλέον στη διαθεσιμότητά μας πολλαπλά περισσότερες δυνατότητες, επιλογές, και ερεθίσματα.
Εντούτοις, αυτή η ανάγκη για εύρεση άμεσων λύσεων στα «ζόρια» μας, με κάποιο τρόπο έχει δημιουργήσει μία νέα πραγματικότητα και σε προσωπικό επίπεδο. Μία πραγματικότητα βολική, ευχάριστη (;). Αν πεινάσουμε, θα παραγγείλουμε να φάμε. Αν θελήσουμε να βγούμε ραντεβού, θα μπούμε σε εφαρμογή γνωριμιών. Αν θελήσουμε να δούμε μία ταινία, θα ανοίξουμε το Netflix. Αν θελήσουμε να ακούσουμε μουσική, θα ανοίξουμε το Spotify. Αν επιθυμούμε να αποκτήσουμε κάτι, θα το παραγγείλουμε και θα έρθει στη πόρτα μας την επόμενη μέρα. Αν βαρεθούμε, θα μουδιάσουμε το νου μας καταναλώνοντας περιεχόμενο στα κοινωνικά δίκτυα. Αν θελήσουμε να κοιμηθούμε, θα πάρουμε υπναγωγικό φάρμακο. Αν αγχωθούμε, θα πάρουμε αγχολυτικό. Αν νιώσουμε στενοχωρημένοι, θα πάρουμε αντικαταθλιπτικό. Αν νιώθουμε χαμένοι, θα κάνουμε ναρκωτικά. Όλα πλέον γίνονται γρήγορα, εύκολα, στιγμιαία, χωρίς κόπο.
Έχουμε βολευτεί και προσαρμοστεί σε ένα καθεστώς άμεσης ικανοποίησης των αναγκών μας που μας «κλέβει» το τώρα. Τροφοδοτεί όχι μόνο μία ψευδαίσθηση, αλλά και μία προσδοκία, ότι θα υπάρχει μία γρήγορη, άμεση λύση για όποιο πρόβλημα και να προκύψει στη ζωή μας. Μοιάζει να έχουν χαθεί οι αξίες της υπομονής, της δέσμευσης, της πειθαρχίας, της συστηματικότητας, της επένδυσης, του μόχθου, του επιτεύγματος. Απογοητευόμαστε, ματαιωνόμαστε, αγχωνόμαστε, δυσκολευόμαστε να βρούμε ουσία και νόημα – χωρίς να περνάει από το μυαλό μας η σκέψη ότι μπορούμε να αντλήσουμε πολύ μεγαλύτερη ικανοποίηση και απόλαυση από κάτι που αποκτάται ύστερα από συστηματική προσπάθεια. Μήπως για κάποια πράγματα δεν μπορεί να υπάρξει γρήγορη λύση;
Η Ψυχοθεραπεία Θέλει τον Χρόνο της
Η ψυχοθεραπεία με κάποιο τρόπο φαίνεται να αποτελεί εξαίρεση σε αυτή τη πραγματικότητα. Το θεραπευτικό ταξίδι δεν μπορείς να το βιάσεις. Εκ φύσεως. Ακολουθεί το ρυθμό και τις αντοχές σου. Δυσλειτουργικά μοτίβα σκέψης, συναισθήματος και συμπεριφοράς που έχουν συντηρηθεί για χρόνια ολόκληρα, δεν μπορούν να αλλάξουν γρήγορα, ούτε μπορούν να ανατραπούν με στοχευμένες ασκήσεις και τεχνάσματα. Θέλουν τον χρόνο τους.
Δεν είναι λίγοι που εισέρχονται στον χώρο της ψυχοθεραπείας με τη προσδοκία να συναντήσουν και εκεί άμεση ανακούφιση. Ζητάνε συμβουλές και λύσεις. Έτσι έχουν μάθει. «Θα πάω σε αυτόν να μου πει τι να κάνω». Άλλοι, ιδίως νεότεροι σε ηλικία, φαίνεται να ζορίζονται σημαντικά με τον αργό ρυθμό της διαδικασίας, ή με το να έρχονται αναπόσπαστα αντιμέτωποι με τον εαυτό τους για εξήντα ολόκληρα λεπτά. Άλλοι πάλι, απορούν που δεν βλέπουν αποτέλεσμα παρόλο που λαμβάνουν ψυχοφαρμακευτική αγωγή. Δεν αντέχουν να πληρώνουν για κάτι και να επενδύουν σε κάτι που δείχνει να μην φέρνει κάποιο άμεσο, απτό αποτέλεσμα – όταν την ίδια στιγμή έχουν βιώσει κάτι τόσο πολύτιμο: έχουν έρθει σε καλύτερη επαφή με τα συναισθήματά τους, την αλήθεια τους. Μοιάζει κάπως να τους είναι αδιανόητο ότι η λύση μπορεί να έρθει μόνο μέσω μίας συστηματικής, δεσμευτικής, ενδεχομένως επίπονης, χρονοβόρας διαδικασίας. Τους είναι ξένο, άγνωστο. Δεν συμβαδίζει με τη κοσμοθεωρία τους.
Όταν προκύπτουν αντίστοιχα ζητήματα στη θεραπευτική διαδικασία, αγκαλιάζονται. Δίνεται χώρος να ακουστούν. Να γίνει αντιληπτός ο τρόπος που επηρεάζουν την αλληλεπίδρασή τους με τον εαυτό τους και τον κόσμο. Βέβαια, δεν είναι λίγοι εκείνοι που καταλήγουν να διακόπτουν τη διαδικασία, διότι δεν βλέπουν γρήγορο αποτέλεσμα. Η ψευδαίσθησή τους έχει διαψευσθεί. Η προσδοκία τους έχει καταρριφθεί. Επιστρέφουν σε εκείνο που τους είναι γνώριμο και ασφαλές. Ωστόσο με κάποιο τρόπο οι δυσκολίες τους εξακολουθούν να τους ταλαιπωρούν.
Μακάρι η ψυχοθεραπεία να μπορούσε να ληφθεί σε μορφή δισκίου ή κάψουλας. Ή μήπως όχι;